Archiwum kategorii: Wspomnienia

Święto E. Wedla d. 22 Lipca

Staraniem zespołu „Odrodzonego Słowa Polskiego” kolejna impreza towarzysko-wspomnieniową miała miejsce w wigilię dawnego święta „22 Lipca”, nazywanego przez władze PRL „Świętem Odrodzenia”, przez opozycję zaś „świętem zniewolenia”, jako że czczono de facto oddanie Polski w ramiona importowanego i narzuconego przez ZSRR komunistycznego rządu. Czytaj dalej Święto E. Wedla d. 22 Lipca

„Róbmy swoje” już bez Wojciecha Młynarskiego

Wojciech Młynarski, mimo iż był wybitnym, twórcą: literatem, tłumaczem. reżyserem i aktorem w jednej osobie, nazywał siebie skromnie „tekściarzem”.

A jednak jego śpiewane, czy nieraz tylko parlandowane, tak charakterystyczne dla piosenki aktorskiej formy, okreśono nazwą „śpiewanych felietonów”. A dobry felieton jest wyższą formą dziennikarskich umiejętności. Felieton śpiewany – to już małe dzieło sztuki. Dlatego też odejście Wojciecha Młynarskiego to niepowetowana strata dla kultury polskiej, literatury, estrady, teatru, ale i dla naszego dziennikarskiego środowiska.

Wojciech Młynarski (1941 – 2017) za życia stał się legendą. Na jego utworach, bo przecież nie były to wyłącznie piosenki, wychowywały się pokolenia. Już w latach sześćdziesiątych ub. wieku na archaicznych dziś winylowych płytach słuchaliśmy jego pierwszych śpiewanych komentarzy o życiu w ówczesnej Polski, z ironią, ale i sympatią ukazywał obyczaje, przywary i codzienność bytowania rodaków w PRL-u. Do końca życia pozostał też niezrównanym satyryczno-poetyckim komentatorem naszej powojennej rzeczywistości.

Przypadek sprawił, że obaj nosimy to samo imię, obaj kończyliśmy polonistykę i w pewnym okresie naszego życia otarliśmy się o Operetkę Warszawską. Już to zobowiązuje mnie, by uzupełnić tak liczne wspomnienia i komentarze, jakie pojawiły się po śmierci Wojciecha Młynarskiego o parę refleksji. Byłem bowiem zawsze, jak wielu, pod urokiem kunsztu i treściowej zawartości tego, co spod jego pióra pochodziło.

Powstawały zaś nie tylko „śpiewane felietony”, ale również teksty kabaretowe. Wszyscy wspominają studencki klub „Hybrydy”, z którym w początkach swej kariery związany był Wojciech Młynarski. Kto jednak dziś pamięta znakomity, ostry w wymowie kabaret „Owca” Jerzego Dobrowolskiego, prowadzony przez redaktora naczelnego „Szpilek”? Raz w tygodniu w redakcji satyrycznego tygodnika przy pl. Trzech Krzyży w Warszawie prezentował on dla stuosobowej widowni (połowa biletow była zrezerwowana dla pracowników wiadomych służb!) spektakl będący kpiną z ówczesnej rzeczywistości, a wygłaszane przez aktorów monologi w wielu wypadkach były autorstwa młodego wówczas Wojciecha Młynarskiego. Podobnie mało kto pamięta dziś kabaret „U Lopka” prowadzony przez Kazimierz Krukowskiego, gwiazdę przedwojenych kabaretów, wykonawcę i autora tekstów, po powrocie z emigracji w 1956 roku wieloletniego aktora Teatru Syrena przy ul. Litewskiej w Warszawie. Nazwisko Wojciecha Młynarskiego związane jest również z tym kabaretem. Pamiętny kabaret Edwarda Dziewońskiego „Dudek” grający przez dlugie lata w nieistniejącej już kawiarni „Nowy Świat” w Warszawie u zbiegu Nowego Światu i Świętokrzyskiej również bawił gości tekstami Wojciecha Młynarskiego (m.in. „W Polskę idziemy” w wykonaniu Wiesława Gołasa).

Związki Wojciecha Młynarskiego z kabaretami i teatrami muzycznymi (w większości warszawskimi) z natury rzeczy są mniej znane, niż działalność estradowa. Warto jednak o nich pamiętać, bo choć nie tak znane, jak słuchane już przez kolejne pokolenia piosenki, zajmują trwałe miejsce w historii polskiego kabaretu i historii teatru muzycznego. Mam tu na myśli nie znakomite w zamyśle i świetnie wyreżyserowane spektakle Wojciecha Młynarskiego w Teatrze Ateneum na warszawskim Powiślu poświęcone wybitnym postaciom ze świata teatralno-muzyczno-literackiego („Brel”, „Hemar”, „Ordonka”, „Wysocki”), ale pisane przez niego libretta do wodewili, operetek i oper.

Ten dorobek twórcy czeka jeszcze na dokładniejsze opracowanie. Większego rozgłosu, dzięki radiowym przekazom, doczekała się operetka „Butterfly – cha – cha”, powstała w 1968 roku, do której zabawne libretto oparte… na operze G. Pucciniego „Madama Butterfly” napisał Wojciech Młynarski, a muzykę skomponował Marek Sart. Również wodewile, opery, czy raczej śpiewogry z zarania dziejów polskiego teatru – czasów Wojciecha Bogusławskiego (m.in. „Henryk VI na łowach”) doczekały się renowacji i aktualizacji pod piórem mistrza słowa, jakim niewątpliwie był Wojciech Młynarski.

Za dyrekcji Stanisławy Stanisławskiej w czerwcu 1973 roku Operetka Warszawska wystawiła dzieło Jacquesa Offenbacha „Życie paryskie” („La Vie Parisienne“). Libretto na motywach farsy Ludvica Meilhaca i Henry Halevy`ego napisał Wojciech Młynarski. Oglądałem ten spektakl wielokrotnie, choć z librettem w wersji pisanej mogłem zapoznać się dopiero w trakcie mego krótkiego okresu pełnienia w tym teatrze funkcji kierownika literackiego za dyrekcji Ryszarda Pietruskiego. To trzecie już libretto w języku polskim nie tylko zachwyca od strony językowej, ale też pozwala wnikliwemu i wrażliwemu widzowi lepiej zrozumieć fenomen Młynarskiego. „Niech mnie porwie w zachwycie, i marzenia me wszystkie spełni życie, to życie paryskie!”

Nie o Paryż chodzi i nie o „światowe życie”! W każdym utworze Wojciecha Młynarskiego można się doszukać tego zachwytu nad urodą życia. Gdyby tak udało się spełnić marzenia nad Wisłą i Odrą, gdzie „światowe życie” to była „niedziela na Głównym” i neon mlecznego baru? Młynarski nie był naiwny. Zmienił się ustrój, nie człowiek. Ludzkie ułomności rządzących i rządzonych sprawiają, że, jak pisał „niejedną jeszcze paranoję przyjdzie nam przeżyć…”

Dlatego też pointa piosenki brzmi, jak testament: „Róbmy swoje!”- by spełniły się nasze marzenia i by można było w pełni zachwycić się życiem. Po prostu: róbmy swoje!

Wojciech W. Zaborowski

Kardynał Henryk Gulbinowicz: Ojciec Święty mnie pobłogosławił

— 2016 – jaki to był rok dla Ks. Kardynała?

— Bardzo ważny, z kilku powodów. 17 października rozpocząłem 94. rok życia. Niewielu w mojej rodzinie doczekało takiego wieku, choć tata umarł mając 93 lata, dziadek 97 wiosen (zmarł w 1945 roku, kiedy studiowałem w białostockim seminarium duchownym), a pradziadek, który w 1812 r. jako 13-letni chłopiec witał w Wilkińcach Napoleona, odszedł z tego świata mając aż 107 lat. Ile Pan Bóg mi da – zobaczymy, ale chciałbym dociągnąć do wieku mojego dziadka, od którego otrzymałem błogosławieństwo. Taki bowiem był zwyczaj w mojej rodzinie, że po akcie bierzmowania należało prosić dziadka właśnie o błogosławieństwo. Położył ręce na mojej głowie i powiedział: „Jesteś jasny, świećże jaśniej, albo niech cię piorun trzaśnie!” Ponieważ nie zrozumiałem tego przesłania, dziadek wytłumaczył: „Otrzymałeś dar Ducha Świętego, to świećże jaśniej i nie splam naszego nazwiska, a jeśli masz wieść żywot człowieka nieuczciwego, niech cię piorun trzaśnie”.

— Ale jak wspomniał Ks. Kardynał na wstępie, to nie jedyny powód, dla którego Eminencja uznał mijający rok za ważny.

— 28 maja spotkałem Ojca Świętego na Jasnej Górze. Zatrzymałem papieża Franciszka w drodze do helikoptera (został o tym uprzedzony) i powiedziałem: „Proszę Waszą Świątobliwość, by pobłogosławił starego kapłana, któremu minęło 66 lat kapłaństwa, 46 lat od otrzymania sakry biskupiej oraz 31 lat kardynalatu, bo niedługo zapewne umrę”. Ojciec Święty uśmiechnął się i rzekł: „Nie widać jeszcze znaku śmierci, ale oczywiście pobłogosławię”. I udzielił mi błogosławieństwa. Oczywiście, miałem okazję już w tym roku, na wiosnę spotkać się w Rzymie z papieżem Franciszkiem na prywatnej audiencji, ale tamto spotkanie nie miało takiej wymowy, jak to w Częstochowie. Dlatego uważam je za wydarzenie wielkiej wagi. Takowym był także pogrzeb kardynała Franciszka Macharskiego, wieloletniego ordynariusza archidiecezji krakowskiej, z którym łączyły mnie więzi autentycznej przyjaźni. Poza tym życie starego emeryta układa się szczęśliwie. Mam spokój, ciepło, prąd, opiekę należytą – czegóż chcieć więcej. To najlepsze podsumowanie mijającego roku.

— Choć mógłby Ks. Kardynał wieść spokojny żywot emeryta, pozostaje ciągle bardzo aktywny.

— Tak ludzie mówią, ale tak naprawdę moja aktywność objawia się przede wszystkim w modlitwie. Już kiedyś panu wspominałem, że po objęciu przeze mnie archidiecezji wrocławskiej, mniej więcej dwa lata po śmierci kard. Kominka, przyśnił mi się ten wielki kapłan i powiedział: „Ty śpisz, a tu na Ciebie czeka mnóstwo pracy. Idź do kaplicy się modlić”. I ile razy jestem w domu, tyle razy ok. północy idę do kaplicy na adorację Najświętszego Sakramentu i polecam wszystkich chorych oraz czekających na przyjście na świat, by urodzili się szczęśliwie, bo Panu Bogu są potrzebni.

— A co Eminencja planuje na najbliższe święta?

— Zanim do nich dojdzie, mam nadzieję na tradycyjne spotkanie opłatkowe z dziennikarzami ze Stowarzyszenia Dziennikarzy RP Dolny Śląsk, o ile mnie zaproszą, tak jak to uczynili po raz pierwszy przed dwudziestoma laty, i od tego czasu jestem regularnie na wigilii ludzi mediów (m.in. z tym zaproszeniem pojawiłem się u Ks. Kardynała – W.N.). Jeśli będę zdrowy, przyjdę. A co do świąt Bożego Narodzenia, nie mam jeszcze sprecyzowanych planów. Może przyjdzie mi spędzić je samotnie, choć zapewne gdzieś starego zaproszą.

— Czego Eminencja oczekuje po r. 2017?

— To także będzie bardzo ważny rok. Wszak obchodzić będziemy 20-lecie Kongresu Eucharystycznego. Ogromnie jestem wdzięczny świętemu Janowi Pawłowi II, że w r. 1997 nie Kraków, nie Warszawę, nie Poznań, a Wrocław wybrał jako miejsce 46. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego. To było duże wyzwanie, bo zjechało mnóstwo ludzi i tłum notabli kościelnych. Wszystko udało się znakomicie dzięki gigantycznej pracy wielu osób – zarówno Kościoła, jak i świeckich.

— Przyznanie Wrocławiowi MKE to dowód uznania dla Ks. Kardynała ze strony Jana Pawła II.

— Tego nie mogę potwierdzić. Sądzę raczej, że Ojcu Świętemu chodziło o pokazanie światu, że te ziemie należą do Polski. Już na zawsze.

— A czego życzyć Eminencji na 2017 rok?

— Zdrowia i żebym nadal spotykał dobrych ludzi na mojej drodze.

Waldemar Niedźwiecki

 

Jego Eminencja

Kardynał Henryk Roman Gulbinowicz

Czcigodny Księże Kardynale!

W tym roku mija 20 lat, od kiedy Eminencja zaszczyca nas swoją obecnością na tradycyjnych spotkaniach opłatkowych dziennikarskich emerytów i rencistów oraz wdów po dziennikarzach. Nasze Stowarzyszenie bardzo wysoko ceni sobie ten fakt, bo trudno o godniejszego Gościa, którego sympatią i szacunkiem darzą nawet ludzie będący dość daleko od Kościoła. Z satysfakcją przyjmujemy zapewnienia Księdza kardynała o tym, iż spotyka się z ludźmi mediów – często już bardzo wiekowych, w nie najlepszej kondycji fizycznej – z radością. Mamy nadzieję, że tak będzie również w następnych latach. Za to, co dotąd, za życzenia i modlitwę serdeczne Bóg zapłać! My ze swej strony życzymy Eminencji obfitości łask Bożych, nade wszystko zdrowia oraz możliwości służenia Bogu i ludziom jeszcze przez wiele, wiele lat.

 

Wrocław, 14 grudnia 2016

Ars longa, vita brevis…

4 listopada spotkamy się, by wspominać tych, którzy opuścili czas teraźniejszy, ale pozostali w naszych wspomnieniach, jak i w zbiorowej pamięci.

Pozostali w swych tekstach, nagraniach, pamiętnikach, i innych artystycznych dokonaniach. Im dłużej żyjemy, tym więcej mamy takich wspomnień, bo jak pisał Henryk Jagodziński:

„Dla każdego przewidziany jest jego prywatny koniec świata”

I właśnie z powodu Wspomnień o tych, wśród których my jeszcze nie jesteśmy, a którzy, być może, duchowo potrafią być z nami, zachęcam Koleżanki i Kolegów do przybycia na nasz wspomnieniowy wieczór. W innym wymiarze, ale znowu będziemy razem.

Henio Jagodziński, mój serdeczny przyjaciel, o którym chciałbym słów parę na listopadowym wieczorze powiedzieć, zapisał kiedyś wśród „Przebłysków wybornych” i taką myśl:

„A gdy i grabarze stracą pamięć, któż wspomni o wspaniałych pogrzebach?”

Nie traćmy wspomnień! Wojciech W. Zaborowski

 

Naprzód młodzieży świata!

Przelewająca się przez Polskę fala roześmianej, rożnojęzycznej i wielobarwnej młodzieży, która nawiedziła Kraków podczas Światowych Dni Młodzieży, pozostawiła po sobie jak najbardziej sympatyczne wspomnienia. Goszczący w Polsce młodzi ludzie w większości odnieśli zapewne pozytywne wrażenie o Polsce i jej mieszkańcach, stając się przy okazji ambasadorami naszego kraju.

Moje pokolenie już raz przeżywało podobne uniesienia, przeszło 60 lat temu, w 1955 roku. Nie w Krakowie, a w Warszawie, i nie Kościół był ich organizatorem, a zajadle go zwalczająca ówczesna władza. Jako młody mieszkaniec stolicy, wraz z rówieśnikami chłonęliśmy światowe spotkanie (festiwal) młodzieży demokratycznej, biegaliśmy z notesami, by zbierać od egzotycznych często gości autografy. Festiwal odbywał się pod hasłem obrony pokoju, zagrożonego podobno przez światowy imperializm, a bronić go miały postępowe siły całego świata pod przewodem Związku Radzieckiego, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży, którą na pierwszą linię owej walki wypychano, wmawiając jednocześnie, że to od niej losy pokoju zależą.

„Naprzód młodzieży świata!” – śpiewaliśmy w szkołach na każdym porannym apelu, by zakończyć hymn światowej młodzieży słowami: „Hej, kto młody, pójdź z nami i walcz!”. Zarówno dekoracje zakrywające w Warszawie wojenne ruiny, jak i odpowiednio dobrane hasła o umiłowaniu pokoju, nawiązywały do owej walki, więc i uczestnicy festiwalu często obok autografu dorysowywali wypożyczonego od Pablo Picassa gołąbka – ówczesny symbol walki o pokój.

Tamten festiwal pozostawił materialne ślady międzynarodowej młodzieżowej więzi: po naszym żoliborskim podwórku niebawem biegały przy boku paru białych samotnych mamuś kolorowe dzieci, przypominające udział w festiwalu, broniącej pokoju, młodzieży z Azj i Afryki. Festiwal się skończył, a walka nadal była zacięta… „Bije już walki godzina”, jak to wtedy śpiewano. Niestety, tym razem akcja „W” nie oznaczała walki o wyzwolenie, a … zwalczanie chorób wenerycznych.

Jan Pietrzak pytał w jednym ze swych kabaretowych wystąpień, wspominając cytowany hymn Światowej Federacji Młodzieży Demokratycznej zwrócił uwagę na pewną niedorzeczność: „Jak można naprzód, skoro nie wiadomo w jakim kierunku?”. A Jan Kaczmarek z kabretu „Elita” prezentując opowieść o wędrującej do słonka biedronce, kończył, że – co prawda – nigdy nie dojdzie do celu, ale istotny jest nie cel, a nieustanne… maszerowanie.

Pisząc o młodzieży poganianej do marszu naprzód, wspomnieć muszę o spotkaniu „trzeciego stopnia”, jakże różnym od opisanych uprzednio, a zorganizowanym tym razem przez charyzmatycznego społecznika, Jurka Owsiaka. W tym roku, po raz drugi już uczestniczyłem w kostrzyńskim festiwalu rockowym. W małym nadodrzańskim mieście liczącym na codzień niespełna 20 tys. mieszkańców, przez kilka dni i nocy bawiło się ok. pół miliona młodych (nawet starsi uczestnicy byli wyraźnie młodzi duchem). Był to doskonale zorganizowany międzynarodowy festiwal. Nie trzeba było głosić żadnych propagandowych haseł, ani zachęcać do jakichkolwiek marszów. Młodzież, i to nie tylko europejska, po raz już 22 spontanicznie wybrała kierunek na Kostrzyń. I – wbrew powtarzanym co roku obawom – obyło się bez poważniejszych incydentów. Okazuje się, że młodzież potrafi.

Historia ukazuje różnorodne modele aktywności młodzieży i jej uczestnictwa w życiu społecznym. Życzliwe towarzyszenie jej we właściwym wyborze, to zadanie nie tylko dla rodziców, pedagogów, polityków, ale również i dla mediów, czyli nas – dziennikarzy. Nie wystarczy bowiem powiedzieć: „naprzód!”. Niestety, wielokrotnie taki właśnie program usiłowano narzucać młodzieży (i nie tylko jej).

Wojciech W. Zaborowski

O wielkim twórcy małych form

Data w kalendarzu przypomina, że od lat piętnastu z górą nie ma już wśród nas Henryka Jagodzińskiego (1928–2000). Sięgnięcie na półkę z książkami po jego „Przebłyski wyborne”, przewertowanie stron archiwalnych gazet, a nade wszystko wspomnienia z lat, gdy łączyła nas przyjaźń, uświadamiają, że zaklęty w aforyzmach dorobek myślowy Henia zapewnił mu nieśmiertelność na kartach polskiej literatury i trwałe miejsce w sercach jego przyjaciół, kolegów i Czytelników.


Henryk Jagodziński. Fot. Tadeusz Szwed

Z pewnością nie o sobie myślał Henryk Jagodziński, gdy pod jego piórem formułowała się następująca myśl: „Aforyzm jest dziedzictwem ludzi myślących”. Wśród kilkudziesięciu tysięcy zapisanych przez Henryka myśli – aforyzmów, sentencji i fraszek, które drukowane były w ponad 50 pismach, m.in. w krakowskim „Przekroju”, wydawanym w Łodzi satyrycznym magazynie „Karuzela”, wrocławskim „Słowie Polskim”, jak również w polonijnym „Samym Życiu”, te na temat własny i twórczości zajmują zaledwie parę stron. Henio twierdził żartobliwie, że aforyzmem zajął się dlatego, iż nie wymaga od strony technicznej zbyt dużego wkładu pracy. Po prostu, gdy się już coś wymyśli, wystarczy skrawek papieru, długopis i w parę sekund powstaje gotowe dzieło. A ileż czasu potrzebuje pisarz, nim stworzy powieść, lub teatralną sztukę!

 

Henio, mistrz w używaniu słowa, potrafił nieraz zmylić czujność rozmówcy swym poważnym stylem mówienia. Wielu (nie podejrzewając, że padli ofiarą żartu) nie wiedziało, co sądzić o wypowiedziach tak niepasujących do wyglądu mistrza. A dostojny wygląd Henia budził respekt, wyglądał Jagodziński jak ikonograficzne skrzyżowanie Boga Ojca z Matejką: długa broda i takoweż włosy, gładko zaczesane do tyłu.

 

By nie być gołosłownym. We wczesnych godzinach nocnych (lub też późnym wieczorem) wracaliśmy z Klubu Związków Twórczych we Wrocławiu. Tradycyjnie w tamtych czasach nie obyło się bez spotkania milicjanta, który wziął do ręki dowód osobisty Henia i widząc porwane kartki dokumentu, nie omieszkał zapytać: „W jakim stanie, obywatelu, znajduje się wasz dowód?” Jagodziński bez mrugnięcia powieką, spokojnie, nawet z szacunkiem i pewną troską w głosie, odpowiedział: „A w jakim ma być stanie, jeśli co chwila jakiś idiota każe mi go pokazywać?”. Ten szacunek w sposobie odpowiedzi i poważna mina uchroniły chyba Henia przed konsekwencjami. Milicjantowi do głowy nie przyszło, że słowo „idiota” miało bardzo konkretnego adresata!

 

Henio potrafił zachować się w każdej sytuacji. Gdy pewnego razu, po spotkaniu z czytelnikami w nadgranicznym Międzylesiu, odpoczywał w oczekiwaniu na pociąg w gospodzie nieopodal dworca, zaczepił go osobnik o chwiejnych ruchach, stwierdzając za to pewnie, choć krótko: „Ja panu muszę dać po mordzie!”. Pogrążony akurat w lekturze „Słowa Polskiego” Henio z pewnym zdziwieniem spojrzał na osobnika, złożył gazetę, po czym spokojnie poprosił o wyjaśnienie: „Ależ proszę pana, po mordzie może mi dać byle cham, ale czemu akurat pan!”. Nie wierzyłem własnym oczom, osobnik zastanowił się chwilę, skłonił, przeprosił – i odszedł!

 

Mniej wyrozumiali okazywali się w tamtych zamierzchłych (dla dzisiejszej młodzieży) latach siedemdziesiątych ub. wieku, ówcześni prasowi kontrolerzy, czyli partyjny nadzór na prawomyślnością pisanych tekstów. Malutki aforyzm na temat tajniaka: „Raz nie doniósł, zesrał się po drodze” wywołał burzę, która mało co, a poskutkowałaby dla Henia zakazem pisania. Podobnie nieżyczliwe komentarze wywołała odpowiedź Henia na polecenie redaktora naczelnego, by Henio tworzył „satyrę pozytywną”. Henio szarpnął się za brodę, ryknął śmiechem i rzuciwszy naczelnemu w twarz: „To z pana jest lepszy satyryk niż ze mnie!” – wyszedł z gabinetu.

 

Małe formy literackie wymagały, wbrew pozorom, wiele pracy. Czas pracy Henia to były godziny spędzane na rozmowach z ludźmi, obserwacji życia i myślenia na temat tego, co widział, słyszał i czytał. Nie rozstawał się z notatnikiem, do którego wpisywał swe przemyślenia, nieraz jeszcze robocze. Stworzył we Wrocławiu Koło Aforystów, którego uczestnikom zdradzał technikę pracy umysłowej i już czysto literackiej. Brałem udział w tych spotkaniach. Henio rozdzielał tematy-hasła, wokół których miała się koncentrować uwaga młodych twórców. Po parogodzinnych próbach tworzenia odbywała się dyskusja na temat efektów tej pracy Kilka osób z tego wąskiego, bezinteresownie przez Henia prowadzonego konwersatorium, zyskało potem krajowy rozgłos.


Henio w czasie spotkania opłatkowego dziennikarzy z kard. Henrykiem Gulbinowiczem. Fot. Lesław Miller

Niewątpliwie był człowiekiem bezinteresownym, można powiedzieć nawet więcej, nie przykładał wagi do tego, za czym większość goni: pieniędzy i poklasku. Znał swoją wartość, i to do niego się zwracano, by uświetnił swą obecnością spotkania towarzyskie, akademie, czy kabaretowe spektakle.

 

Jego czytane co tydzień aforyzmy, które nazywał „Przebłyskami”, budziły furorę, stawały się często we Wrocławiu obiegowe, żyły później własnym życiem. Henio w jednym zdaniu umiał trafnie przedstawić zarówno bolączki społeczne, jak i istotę państwa, w którym przyszło nam wtedy żyć. Jasne, że nie wszystkim się to podobało. „Czasami staje się w pierwszym szeregu, by hamować ruch następnych”. Wiele z aforyzmów miało swą genezę w konkretnych sytuacjach życiowych. „Nawet w urzędzie śledczym nauka nie odpowiada na wszystkie pytania” ten aforyzm był reakcją na przesłuchanie Henia w wiadomym urzędzie. Na stwierdzenie przesłuchującego: „Mówcie prawdę, my i tak wszystko wiemy”, Henio nie odpowiedział aforyzmem. Popatrzył dobrotliwie i rzekł: „Jak wszystko wiecie, to piszcie encyklopedię”.

 

Brakuje Henia. Jego spostrzeżenia są wciąż aktualne. Czytam: „Problem ekonomiczny – jak wszystkim ująć, aby każdemu dołożyć?”. Twoje „przebłyski” Heniu, wciąż błyszczą!

 

Wojciech W. Zaborowski

Monasterzyska we wspomnieniach

Zbigniew Żyromski, od wielu lat niestrudzony piewca i dokumentalista Kresów, sam monasterzyczanin, wydał właśnie kolejne „Wspomnienia Kresowianina z Monasterzysk”. Poza historią miejscowości zawierają one także opis wydarzeń, głownie z lat II wojny światowej, szczególnie tragiczne losy działaczy miejscowego podziemia patriotycznego, z których wielu zginęło z rąk siepaczy UPA.

 

Kresy to wielka miłość autora, interesuje go więc wszystko: ludzie, kultura, architektura. Bywało że jeździł w tamte strony kilkakrotnie w ciągu roku, odnajdując zachowane do dziś elementy kultury polskiej. Starczy powiedzieć, że samych zdjęć z całych Kresów Południowo-Wschodnich ma ponad 10 tysięcy! Dzięki pasji, jaką jest nieustannie ogarnięty, wydał już pięć bogato ilustrowanych książek o tamtych terenach i ludziach. Zawierają one oprócz opracowań historycznych i wspomnień także wiele zgromadzonych przez niego cennych starych zdjęć, niektórych z przełomu XIX i XX wieku, oraz dokumentów, map, insygniów. Każda z nich podkreśla wielką rolę Kresów w naszej historii, kulturze narodowej, walce o niepodległość.

Monasterzyska to druga co do wielkości miejscowość galicyjska w byłym powiecie Buczacz, na dawnych Kresach Południowo-Wschodnich. Miasto leżało na rozwidleniu szosy od granicy ZSRR i Rumunii na Lwów oraz Stanisławów. Założono je w roku 1454 – opowieść niesie, że pierwsza osada powstała w postaci drewnianego zamku i klasztoru, czyli monasteru, stąd nazwa. W latach 1772 do 1918 znajdowało się pod zaborem austriackim.

Największym obiektem była fabryka tytoniu, położona w centrum. Stanowiła ona główne miejsce pracy dla miejscowej ludności i źródło dochodów dla licznych plantatorów w całym regionie. W okresie międzywojennym było to miasto wielowyznaniowe (rzymskokatolickie, greckokatolickie, żydowskie, protestanckie) i wielonarodowościowe (Polacy, Rusini, Żydzi i w mniejszości Niemcy oraz Węgrzy). Na mocy porozumień jałtańskich Polska utraciła Kresy Wschodnie na rzecz Związku Radzieckiego, a zamieszkująca je ludność została ekspatriowana na tereny obecnej Polski. Od 1991 roku Monasterzyska są siedzibą rejonu (powiatu) na Ukrainie.

Jan Szatsznajder – kolega doskonały

Zawsze był dla mnie miły i koleżeński. Na zaproszenie do programu radiowego, głównie magazynu wojskowego „Na Spocznij”  –  odpowiadał krótko: „będę” i nigdy się nie spóźniał. Rzeczowy, konkretny, jakże trafny w swoich wypowiedziach, zawsze przygotowany do udziału w programach.

Był porucznikiem Wojska Polskiego, żołnierzem II Korpusu. Walczył pod Monte Cassino, ze swoim plutonem wyzwalał Bolonię. W swojej książce „Cichociemni. Z Polski do Polski”  – opisał drogę do Ojczyzny i losy polskich bohaterów w czasie II wojny światowej, którzy desantowani prowadzili walkę z niemieckim okupantem. Rozmowy z Jankiem zapisane na taśmach i jego szlachetne słowa skierowana pod adresem towarzyszy broni znajdują się w zbiorach archiwalnych Polskiego Radia we Wrocławiu. Także zapis wspomnień z jego pogrzebu, który odbył się w pełnej oprawie wojskowej.

 

Dziennikarz Jan Szatsznajder w słynnym Klubie Dziennikarza (vis a vis wrocławskiego PDT-u) przy ulicy Świdnickiej we Wrocławiu miał swój stolik. Kiedy my młodzi wchodziliśmy do klubu, to z wielką estymą patrzyliśmy w kierunku tego stolika. Siadywali tam tylko nasi mędrcy, nestorzy wrocławskiego dziennikarstwa m.in. redaktor Józef Wolny – z Polskiego Radia i redaktor Jan Szatsznajder – z Gazety Wrocławskiej. Józef był miłośnikiem piwa, Jan  zaś „ognistej wody”.

 

Kiedy uznał, że dorosłam już w zawodzie, przeszliśmy na Ty. Byłam tym faktem bardzo onieśmielona. Jego życzliwy stosunek do młodszych dziennikarzy był prawdziwy, przepełniony ojcowską troską – takim go właśnie zapamiętałam.

 

Ola Dankowiakowska-Korman, Polskie Radio Wrocław

Wolontariusze z Polski na kresowych cmentarzach

Zakończyła się 6 edycja akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”. W akcji porządkowania zapomnianych i zaniedbanych kresowych nekropolii, na których spoczywają nasi przodkowie, uczestniczyli młodzi wolontariusze w Dolnego Śląska, w tym gimnazjaliści, uczniowie szkół średnich, studenci oraz osoby starsze. Głównym organizatorem przedsięwzięcia była Grażyna Orłowska Sondej, dziennikarka TVP Wrocław oraz członkini Zarządu Stowarzyszenia Dziennikarzy RP Dolny Śląsk.

— Jestem pełna podziwu dla młodych ludzi, którzy część wakacji poświęcili na ciężką pracę — mówi Grażyna Orłowska Sondej. — Pomimo dużego upału (temperatura często przekraczała 30 stopni C) wolontariusze pełni zapału pracowali przy wycince drzew i chaszczy, koszeniu traw i zielska oraz odnawianiu zdewastowanych i powywracanych pomników. Do naszej akcji włączyli się strażacy z Komendy Wojewódzkiej PSP z Wrocławiu i Ochotniczej Straży Pożarnej ze Strzegomia, motocykliści z Międzynarodowego Rajdu Katyńskiego, Strzelcy z Trzebnicy oraz wolontariusze z Krakowa i Opolszczyzny.

 

W Lisowcach nad Seretem

 

Jedna z grup, której niżej podpisany był uczestnikiem, pracowała na cmentarzu w Lisowcach (powiat Zaleszczyki) Było to dla mnie wielkie przeżycie. W miejscowości tej mam wielu krewnych, a na miejscowym cmentarzu spoczywają między innymi moi pradziadkowie i dziadkowie. W 1922 roku w Lisowcach urodził się mój ojciec Bazyli Mulek. W wieku 22 lat opuścił rodzinną wieś i wyruszył na front. Po zakończeniu działań wojennych nie mógł już wrócić na Podole. Dawne tereny Rzeczypospolitej zagarnięte zostały bowiem przez Związek Radziecki. Tato do końca życia mieszkał w Osiecznicy koło Bolesławca, ale przy każdej nadarzającej się okazji odwiedzał swoją wieś nad pięknym Seretem, w której mieszkała jego matka Anna oraz brat Taras z rodziną.

Zobacz Lisowce na mapie

Lisowce to także rodzinna miejscowość dr. Adolfa Juzwenki, dyrektora  Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, który odwiedził dolnośląskich wolontariuszy pracujących na miejscowym cmentarzu oraz pomógł w organizacji prac porządkowych.

 

— Przed II wojną światową Lisowce były typową wsią polsko–ukraińską — mówi Adolf Juzwenko. — Mieszkańcy żyli tu w zgodzie i nawzajem się szanowali. Nie rzadkością były mieszane polsko–ukraińskie małżeństwa. Nic więc dziwnego, że Polaków wyznania katolickiego bardzo często, a zwłaszcza podczas świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy, można było spotkać w miejscowej cerkwi greko–katolickiej, a Ukraińców w kościele rzymskokatolickim. Obowiązywał także niepisany obyczaj, który nakazywał. by w rodzinach mieszanych córki chrzcić w świątyni matki, synów zaś w świątyni ojca.

 

W 1944 roku dobre stosunki sąsiedzkie zaczęły się jednak psuć. Do Lisowiec zaczęły docierać informacje o terrorze ukraińskich nacjonalistów spod znaku UPA. Banderowcy mordowali nie tylko Polaków, ale również Ukraińców sprzyjających naszym rodakom, a zwłaszcza tych, którzy bardzo często ukrywali Polaków w swoich domach. Rodzina Juzwenków w obawie o życie wyprowadziła się do Tłustego, niewielkiego miasteczka, oddalonego o 7 kilometrów od Lisowic, w którym stacjonowała jednostka sowiecka.

 

Na cmentarzu przypominającym afrykański busz

 

Na XIX-wiecznym cmentarzu w Lisowcach, obok Ukraińców, spoczywa wiele Polaków. Jest to bardzo zaniedbana nekropolia, pozarastana drzewami i chaszczami. W porządkowaniu starego cmentarza uczestniczyło 9 dolnośląskich wolontariusz, w tym: Jan Stefański – uczeń Liceum Sportowego we Wrocławiu, Agnieszka Zagrodna i Patrycja Karasiak – absolwentki Gimnazjum w Lubiatowie koło Legnicy, Martyna Haftarczyk – uczennica LO w Miliczu, Leokadia Kołodyńska – Zysk – nauczycielka z Bogatyni, Jacek Sadlik z Legnicy, Witold Zagrodny z Lubiatowa, Tomasz Janik z Ziębic oraz niżej podpisany.

 

— W sumie wykarczowaliśmy drzewa na obszarze około pół hektara — mówi Tomasz Janik, kierowca naszego busa, który zaprezentował się również jako doskonały operator piły spalinowej. — W pracach wspomagał nas Iwan Jurkiewicz, kuzyn dyrektora Adolfa Juzwenki, który użyczył nam piły spalinowej, tak bardzo przydatnej przy wycince drzew.

 

— To była wręcz harówka, wspomina Jan Stefański. — Nie żałuję jednak, że tutaj przyjechałem. Odwaliliśmy przecież kawał dobrej roboty, a przy okazji poznaliśmy wielu sympatycznych mieszkańców Lisowiec. Za rok ponownie chciałbym tutaj trafić. Do uporządkowania pozostała bowiem jeszcze spora część cmentarza. To będzie dług wdzięczności wobec mojej babci, która pochodziła z Kresów i przez wiele lat mieszkała w Hucie Bystrzyckiej, na terenie dzisiejszej Ukrainy.

 

Agnieszka Zagrodna, absolwentka Gimnazjum w Lubiatowie, od września uczennica LO nr 2 w Legnicy: — O akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia” dowiedziałam się oglądając program Studio Wschód, którego autorką jest redaktor Grażyna Orłowska Sondej. Miłość do Kresów zaszczepił we mnie również mój tato, którego mama, a moja babcia pochodziła z Zimnej Wody koło Lwowa, a jej mąż z miejscowości Borki Małe. Z Kresów pochodzą również dziadkowie mojej mamy , babcia ze Żnibrodów koło Buczacza, a dziadek z wsi Zastawie na Wołyniu. W tym roku już po raz trzeci wyjechałam na Ukrainę. W poprzednich latach brałam udział w porządkowaniu cmentarzy w Żytomierzu, Uszni, Obertynie i Połonnym. Najtrudniej było jednak w Lisowcach. Cmentarz był bowiem bardzo zaniedbany. W pracy dokuczał nam szczególnie żar lejący się z nieba. Nie żałuję jednak tego trudu. Dzięki naszej pracy wiele mogił uratowaliśmy od zapomnienia. W ubiegłym roku, ramach tej samej akcji, razem z koleżankami i kolegami z naszego Gimnazjum kwestowaliśmy na cmentarzach w Chojnowie i Legnicy.

 

Agnieszce w podróży na Podole towarzyszył tato Witold Zagrodny i wujek Jacek Sadlik.

 

 Jak wspomniała córka, nasza rodzina pochodzi w Kresów . Do dziś w Zimnej Wodzie koło Lwowa mieszkają nasi krewni, a Borkach Małych (powiat skałacki) na miejscowym cmentarzu spoczywa mój dziadek – mówi Witold Zagrodny. — W moim rodzinnym domu często mówiło się o Kresach. Jako mały chłopiec często więc słuchałem opowieści o Zimnej Wodzie, Lwowie oraz 40 Pułku Piechoty, który stacjonował w tym mieście. W tamtych latach nie wszystkie temat były dla mnie zrozumiałe, między innymi dlaczego nasze ziemie na wschodzie II Rzeczypospolitej, w konsekwencji decyzji mocarstw wielkiej trójki (Józef Stalin, Franklin D. Roosevelt i Winston Churchill) zapadłych na konferencji jałtańskiej, znalazły się w granicach USRR, a ludność polska została wysiedlona przez władze sowieckie. Z upływem lat co raz bardziej interesowałem się tym tematem. To z kolei zaowocowało tym, że w 2007 roku po raz pierwszy pojechałem na Ukrainę. Odwiedziłem wówczas między innymi Lwów, Kamieniec Podolski, Zbaraż, Chocim i Zimną Wodę, miejscowość w której na cmentarzu spoczywają moi przodkowie. Od tamtego czasu systematycznie studiuję publikacje poświęcone Kresom. Dzięki programowi Studio Wschód, emitowanemu przez Telewizję Wrocław, dowiedziałem się o akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”. Natomiast tym roku wziąłem aktywny dział w tej akcji i razem z młodymi wolontariuszami z Dolnego Śląska porządkowałem zaniedbany cmentarz w Lisowcach. Była to ciężka praca, ale jednocześnie patriotyczna lekcja dla naszej młodzieży.

 

— Witek mnie również zaraził miłością do Kresów – twierdzi Jacek Sadlik z Legnicy, szwagier Witolda Zagrodnego. — Dlatego też długo nie musiał mnie namawiać, aby pojechać na Podole i wziąć udział w ratowania cmentarza w Lisowcach, na którym spoczywa wielu Polaków. Za rok prawdopodobnie znów tam pojadę. Do uporządkowania pozostał bowiem jeszcze spory obszar cmentarz. Poza tym uważam, że do akcji porządkowania polskich cmentarzy na Kresach powinny włączyć się również władze Polski

 

Patrycja Karasiak, absolwentka Gimnazjum w Lubiatowie, od września uczennica LO nr 2 w Legnicy: — Ja także, za rok chciałabym tutaj przyjechać i dokończyć to czego nie udało się nam w tym roku zrobić. W akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia” brałam udział po raz pierwszy. Namówiła mnie do tego moja serdeczna koleżanka Agnieszka Zagórna. Moi rodzice początkowo nie byli przychyli mojemu wyjazdowi. Bali się o moje bezpieczeństwo, ale bezpodstawnie. W Lisowcach i okolicach było bezpiecznie. Jedynie z telewizji mogliśmy się dowiedzieć o walkach toczących się na wschodzie Ukrainy.

 

Leokadia Kołodyńska – Zysk, nauczycielka z Bogatynia ma także kresowe korzenie. Jej tato, pochodzący z Wołynia, od dziecka małej Lodzi wpajał miłość do terenów II Rzeczypospolitej. W czasach PRL-u, nie mogąc odwiedzić ukochany Wołyń, wielokrotnie jeździł na cmentarze nad wschodnią granicą naszego kraju i tam zapalał znicze na grobach. W ten sposób chciał być bliżej miejsca, w którym się urodził i wychował. To zadecydowało, że i jego córka Leokadia zaczęła interesować się Kresami. Stała się również gorącą propagatorką akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia. W ubiegłym roku, wraz z grupą młodzieży z Gimnazjum nr 2 z Bogatyni porządkował cmentarz w Sokalu nad Bugiem.

 

— W Sokalu opieką otoczył nas miejscy ksiądz Andrzej Mihułko – wspomina Leokadia Kołodyńska–Zysk. — O naszej akcji sprzątania cmentarza mówiło się w kościele i na ulicach miasta. Dzięki niemu spotkaliśmy się z merem miasta oraz zwiedziliśmy wiele interesujących miejsc w mieście i okolicy.

 

— Po przyjeździe do Lisowic ogarnęło mnie przerażenie – dodaje Leokadia Kołodyńska–Zysk. — XIX-wieczna nekropolia wyglądał bowiem jak afrykański busz, przez który trudno było się przedrzeć. Sporo wysiłku kosztowało nas więc, aby odkryć zarośnięte mogiły. Nie kryliśmy łez wzruszenia, kiedy okazywało się, że większość napisów zniknęła z pomników i nie jesteśmy ich w stanie odtworzyć. Jest mi trochę przykro, że nie udało się nam uporządkować całego cmentarza. Sądzę, że przyszłym roku powinniśmy dokończyć wszystkie prace na cmentarzu, tym bardziej, że swoją pomoc zadeklarował miejscowa sołtys Maria Mokrzycka.

 

Był czas na zwiedzanie

 

Martyna Haftarczyk, uczennica LO w Miliczu należy do weteranek uczestniczących akcji „Mogiłę pradziada od zapomnienia”. W sprzątaniu polskich mogił na Kresach uczestniczyła już po raz czwarty, w tym w Połonnem (dwukrotnie), Żytomierzu, Uszni i Obertynie.

 

— Wyjazd na Ukrainę to nie tylko ciężka praca. To także okazja do zwiedzenia miejsc, które wiążą się z historią Polski. W ubiegłym roku miałam okazję podziwiać zamek Sobieskiego w Złoczowie – wspomina Martyna Haftarczyk. — Z kolei w tym roku, zwiedziliśmy twierdzę w Chocimiu, należącą do najstarszych i najważniejszych warowni Przydniestrza. Byliśmy również w Kamieńcu Podolskim, nad którym góruje zabytkowa twierdza, dawniej zwana przedmurzem chrześcijaństwa lub bramą do Polski.

 

W kamienieckiej twierdzy 27 sierpnia 1672 roku zginął pułkownik Wołodyjowski. Jak podaje portal kresy.wm.pl., Sienkiewicz wcale nie wymyślił pułkownika Wołodyjowskiego. Nieco tylko ubarwił życiorys prawdziwego Wołodyjowskiego. A ten urodził się w 1620 roku niedaleko Kamieńca Podolskiego. W sierpniu 1672 roku dowodził obroną zamku przed Turkami. Według Sienkiewicza Wołodyjowski wraz z Ketlingiem wysadzili się w powietrze nie mogąc ścierpieć poddania zamku Turkom. W rzeczywistości wybuch nastąpił albo przypadkowo, lub spowodował go dowodzący artylerią major Hekling. Sienkiewicz zmienił mu nie tylko nazwisko, ale i narodowość. Filmowy Kettling jest Szkotem, prawdziwy Hekling był kurlandzkim Niemcem. Tak czy inaczej prawdziwy Wołodyjowski zginął przypadkiem. Turcy pozwolili bowiem obrońcom twierdzy opuścić zamek. Wybuch nastąpił w momencie, kiedy Wołodyjowski razem z wojskiem przygotowywał się do wymarszu.

 

Wolontariusze z Dolnego Śląska w Kamieńcu Podolskim zwiedzili również XVI-wieczną polską katedrę Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz wiele innych zabytków tego pięknego i ponad 100-tysięcznego miasta.

 

W drodze powrotnej z Chocimia do Lisowic, wolontariusze zatrzymali się nad Dniestrem, u ujścia Zburcza. W 1692 roku w rejonie tym, zwanym Okopami Świętej Trócy, hetman Stanisław Jan Jabłoński rozpoczął budowę twierdzy bastionowej. Do 17 września 1939 roku, kiedy to Związek Radziecki napadł na Polskę, był to wówczas najdalej wysunięty na południowy wschód cypel II Rzeczypospolitej oraz styk granic Polski, Rumunii i Ukraińskiej SRR.

 

W centrum Lisowiec polscy wolontariusze odkryli dawny Dom Polski. Przed II wojną światową w budynku był dom kultury polskiej. W czasach władzy sowieckiej znajdowało się kino. Obecnie jest sklep. Kilka lat temu, Michaił Strufiński (właściciel sklepu) podczas remontu na fasadzie budynku, pod warstwą tynku, odkrył orła i napis Dom Polski w Lisowcach, a następnie odmalował i pozostawił w stanie oryginalnym, w takim jaki widzieli to nasi rodacy w II Rzeczypospolitej.

 

Wracając do kraju grupa, na kilka godzin, zatrzymała się również we Lwowie, w mieście, w którym na każdym kroku można spotkać ślady polskości.

 

Podsumowanie akcji

 

— W porządkowaniu cmentarzy uczestniczyło ponad 800 wolontariuszy – mówi Grażyna Orłowska Sondej. — Byliśmy na polskich mogiłach aż w 86 miejscowościach, znajdujących się na terenie województw: wołyńskiego, lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego. Udało się odnaleźć na pomnikach prawie 100 tysięcy polskich nazwisk. Wkrótce spis tych nagrobnych inskrypcji pojawi się na naszej stronie internetowej (http://www.studiowschod.pl/). Ułatwi to Kresowianom rozsianym po całym świecie odnalezienie mogił swoich bliskich.

 

Ryszard Mulek

 

Opisy do zdjęć

 


Uczestników akcji „Mogiłę dziada ocal od zapmnienia” wyjeżdzających na Ukrainę pożegał Cezary Przybylski, marszałek województwa dolnoślaskiego.

 


Z młodzieża pracującą na Cmentarzu w Lisowcach spotkał, się urodzony w tej miejscowości, dr Adof Juzwenko, dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu

 


XIX-wieczna nekropolia wyglądała jak afrykański busz, przez który trudno było się przedrzeć.

 


Patrycja Karasiak i Agnieszka Zagrodna nie ukrywają, że mocno napracowały się przy porządkowani cmentarza, ale za rok chcą ponownie tu wrócić, aby dokończyć swoje dzieło.

 


Trzeba było mięć dużo siły i samozaparcia, aby ustawić powywracane pomniki.

 


Jeden z pomników z 1858 roku.

 


Kolejna polska mogiła na cmentarzu w Lisowcach.

 


Bez piły spalinowej, którą użyczył nam Iwan Jurkiewicz, mieszkaniec Lisowiec mielibyśmy problemy z wycinką drzew na cmentarzu.

 


Wiele drzew musieliśmy wykarczować.

 


Powycinane drzewa i chaszcze paliliśmy na ognisku.

 


Chwila odpoczynku po ciężkiej pracy.

 


Uśmiechnięte miny po dobrze wykonanej pracy.

 


Maria Mokrzycka, sołtys Lisowiec zadeklarowała się, że w przyszłym roku polskim wolontariuszom udzieli wszechstronnej pomocy przy porządowaniu miejscowego cmentarza.

 


Na cmentarzu w Lisowcach wykarczowaliśmy drzewa i krzewy na obszarze około 05 hektara.

 


Na „odkrytych” mogiłach zapłonęły znicze.

 


Ostatnie pamiątkowe zdjęcie z mieszkańcami, którzy wspomagali wolontariuszy z Dolnego Śląska przy ratowaniu polskich i ukrainskich grobów.

 


W Lisowcach przed II wojną światową w tym budynku był Dom Polski.

 


Ryszard Mulek na tle twierdzy w Kamieńcu Podolskim.

 


Twierdza w Chocimiu.

 


Martyna Hartarczyk, Leokadia Kołodyńska – Zysk, Patrycja Karasiak i Agnieszka Zagrodna na tle chocimskiej twierdzy.

 


Chocimską twierdzę każdego roku zwiedza tysiące osób.

Ratuje kresowe mogiły od zapomnienia

Wrocławianin Zbigniew Żyromski to od wielu lat niestrudzony piewca i dokumentalista Kresów Południowo-Wschodnich. Sam urodzony na Podolu w Monasterzyskach, miasteczku w byłym powiecie buczackim, przemierzył – często piechotą – wszerz i wzdłuż ojczyste strony. Niewielu ma w tej chwili tak dużą wiedzę o tamtej krainie, ludziach, wydarzeniach.

Właśnie ukazała się jego monografia „Miasto kresowe Monasterzyska. Cmentarz katolicki” – wyczerpujący opis dziejów tej nekropolii, jednej z największych na Podolu, liczącej niegdyś około 2000 mogił.

Wydawnictwo to jest efektem wieloletniej pracy autora, licznych wyjazdów, rozmów, poszukiwań źródeł i dokumentów. Album zawiera, obok historii cmentarza, 250 kolorowych zdjęć i opisów zachowanych nagrobków wraz z inskrypcjami (najstarszy pochodzi z początku XIX wieku) oraz komentarze do niektórych postaci tego miasta.

Książką tą Zbigniew Żyromski wpisał się znakomicie w prowadzoną od kilku lat przez Ośrodek Telewizyjny we Wrocławiu akcję ratowania kresowych cmentarzy „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”, której koordynatorką jest red. Grażyna Orłowska-Sondej. Wyjeżdżał z nią zresztą wielokrotnie w tamte strony.

Zbigniew Żyromski, „Miasto kresowe Monasterzyska. Cmentarz katolicki”, współpraca: Cezary Żyromski, Mariusz Żyromski, wydawca: Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu, 2013.