Obserwacja, manipulacja, współpraca

Instytut Pamięci Narodowej organizuje we Wrocławiu W dniach 19-21 listopada br. ogólnopolską konferencję naukową ¸Obserwacja, manipulacja, współpraca. Dziennikarze i naukowcy a aparat bezpieczeństwa w Polsce Ludowej”.Podczas konferencji, która odbędzie się w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego oraz w Dolnośląskiej Szkole Wyższej zostanie zaprezentowanych około 40 referatów poruszających tematykę inwigilacji środowisk naukowych i dziennikarskich przez aparat bezpieczeństwa. Naukowcy oraz dziennikarze wezmą również udział w panelach dyskusyjnych, które podsumują kilkudniowe obrady.

Jak napisali organizatorzy: ¸Powszechna wiedza o działalności aparatu bezpieczeństwa w środowisku naukowym i dziennikarskim jest bardzo ograniczona. Nasza konferencja jest próbą zaprezentowania kilkuletnich efektów badań szerszemu gronu odbiorców.”

Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział we Wrocławiu, ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław, tel. 0 71 326 76 00, fax 0 71 326 76 03 

 

Konferencja naukowa 

Obserwacja, manipulacja, współpraca.
Dziennikarze i naukowcy a aparat bezpieczeństwa w Polsce Ludowej

19–21 listopada 2008 r.

Audytorium Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego
ul. Szewska 49
Aula Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Dolnośląskiej Szkoły Wyższej
ul. Strzegomska 47

 

PROGRAM

19 XI 2008 (środa)

Audytorium Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego

  • 13:00–13:25 Otwarcie
  • 13:25–13:45 Wprowadzenie dr Łukasz Kamiński (BEP IPN)
    Między oporem a zaangażowaniem – dziennikarze i naukowcy wobec systemu komunistycznego

Sekcja dziennikarska:

  • 13:45–14:05 dr Waldemar Grabowski (BEP IPN)
    Rozpracowanie Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu przez Urząd Bezpieczeństwa
  • 14:05–14:25 prof. Tadeusz Wolsza (IH PAN)
    Powojenne losy dziennikarzy wizytujących miejsce zbrodni katyńskiej w 1943 r.
  • 14:25–14:45 dr Zbigniew Romek (IH PAN)
    Metody pracy cenzury w PRL
  • 14:45–15:05 Andrzej W. Kaczorowski
    Jerzy Ślaski – redaktor naczelny „WTK” i „Słowa Powszechnego” w materiałach SB
  • 15:05–15:20 Dyskusja
  • 15:20–15:35 Przerwa

Sekcja naukowa:

  • 15:35–15:55 dr Patryk Pleskot (OBEP IPN Warszawa)
    Jak wyjechać na Zachód? Procedury wyjazdów polskich uczonych do państw kapitalistycznych z ramienia uczelni wyższych i PAN w latach 1955–1989
  • 15:55–16:15 dr Dorota Gałaszewska-Chilczuk (OBEP IPN Lublin)
    Polityczna weryfikacja kadry naukowej w latach 80. Próba podsumowania
  • 16:15–16:35 dr Tadeusz Rutkowski (IH UW)
    Władze PRL wobec Polskiej Akademii Nauk (1982–1984)
  • 16:35–17:00 Dyskusja
  • 18:00 Panel dyskusyjny dotyczący środowisk dziennikarskich
    Prowadzenie red. Leszek Budrewicz

20 XI 2008 (czwartek)

Aula Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Dolnośląskiej Szkoły Wyższej

Sekcja dziennikarska:

  • 9:00–9:20 Witold Bagieński (BUiAD IPN)
    Prasa prokrajowa w walce z emigracją polityczną
  • 9:20–9:40 dr Paweł Ziętara (IH UW)
    Aparat bezpieczeństwa PRL wobec „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza” w latach 1956–1970
  • 9:40–10:00 Anna Maria Jackowska (IH PAN)
    Służba Bezpieczeństwa wobec Sekcji Polskiej Radia Francuskiego
  • 10:00–10:15 Dyskusja
  • 10:15–10:30 Przerwa
  • 10:30–10:50 Kamila Churska (OBEP IPN Gdańsk Delegatura w Bydgoszczy)
    Rozpracowywanie „Ilustrowanego Kuriera Polskiego” w latach 1947–1956
  • 10:50–11:10 dr Dominika Rafalska (IDz UW)
    Agonia „Po prostu”. Próby zachowania pamięci o jednym z najpoczytniejszych tygodników lat 50.
  • 11:10–11:30 Paweł Szulc (OBEP IPN Szczecin)
    Władysław Daniszewski – publicysta, propagandysta, opozycjonista
  • 11:30–11:40 Anna Pyżewska (OBEP IPN Białystok)
    Początki białoruskiego tygodnika „Niwa”
  • 11:40–12:00 Mirosław Biełaszko (BUiAD IPN)
    Środowisko „Tygodnika Warszawskiego” w aktach bezpieki
  • 12:00–12:20 Dyskusja
  • 13:00 Obiad
  • 14:15–15:00 Promocja książki dr Dominiki Rafalskiej, Między marzeniami a rzeczywistością. Tygodnik „Po prostu” wobec głównych problemów społecznych i politycznych Polski w latach 1955–1957
    O książce: prof. Andrzej Chojnowski
  • 15:00–15:20 dr Andrzej Grajewski („Gość Niedzielny”)
    Inwigilacja tygodnika katolickiego „Gość Niedzielny” w latach 1945–1989. Zarys problematyki
  • 15:25–15:45 Roman Graczyk (OBEP IPN Kraków)
    Inwigilacja „Tygodnika Powszechnego”
  • 15:45–16:00 Przerwa
  • 16:00–16:20 Agnieszka Klarman (OBEP IPN Wrocław)
    Wrocławscy dziennikarze w materiałach Służby Bezpieczeństwa
  • 16:20–16:40 dr Piotr Kardela (OBEP IPN Białystok Delegatura w Olsztynie)
    Służba Bezpieczeństwa wobec olsztyńskich mediów prasowych, radiowych i telewizyjnych 1970–1990
  • 16:40–17:00 Katarzyna Kyc (OBEP IPN Rzeszów)
    Służba Bezpieczeństwa wobec dziennikarzy na Podkarpaciu w latach 80. XX w.
  • 17:00–17:20 Dyskusja

Audytorium Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego

Sekcja naukowa:

  • 9:00–9:20 Aleksandra Pietrowicz (OBEP IPN Poznań)
    Działania aparatu bezpieczeństwa wobec Instytutu Zachodniego w Poznaniu w latach 1945–1955
  • 9:20–9:45 prof. Krzysztof Kawalec (IH UWr.)
    Casus Jana Trzynadlowskiego
  • 9:45–10:05 Mirosław Sikora (OBEP IPN Katowice)
    Osobowe źródła informacji SB wśród kadry naukowej Politechniki Śląskiej
  • 10:05–10:25 dr Adam Dziuba (OBEP IPN Katowice), Mariusz Mrzyk (OBUiAD IPN Katowice)
    Skala i metody inwigilacji Uniwersytetu Śląskiego w latach 80.
  • 10:25–10:45 Dyskusja
  • 10:45–11:00 Przerwa
  • 11:00–11:20 Paweł Spodenkiewicz (OBEP IPN Łódź)
    Marzec 1968 roku w Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi
  • 11:20–11:45 dr Krystyna Samsonowska (OBEP IPN Kraków)
    Inwigilacja uczelni artystycznych Krakowa
  • 11:45–12:00 Dyskusja
  • 13:00 Obiad
  • 15:00–15:20 prof. Piotr Franaszek (IH UJ)
    Agentura SB w Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 80.
  • 15:20–15:40 dr Krzysztof Sychowicz (OBEP IPN Białystok)
    Inwigilacja przez SB środowiska naukowego uczelni białostockich w latach 1980–1989
  • 15:40–16:00 Andrzej Czyżewski (OBEP IPN Łódź)
    Leszka Kołakowskiego boje o paszport
  • 16:00–16:20 Edyta Krężołek (OBEP IPN Kraków Delegatura w Kielcach)
    Kontrola operacyjna Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach w świetle sprawy obiektowej „Bem”
  • 16:20–16:40 Dyskusja
  • 18:15 Panel poświęcony środowisku naukowemu – prof. Piotr Franaszek, prof. Andrzej Chojnowski, prof. Włodzimierz Suleja, prof. Andrzej Nowak, prof. Andrzej Chwalba

21 XI 2008 (piątek)

Audytorium Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego

Sekcja dziennikarska:

  • 9:00–9:20 dr Daniel Wicenty (OBEP IPN Gdańsk)
    Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich między sierpniem 1980 a stanem wojennym
  • 9:20–9:40 Grzegorz Majchrzak (BEP IPN)
    Weryfikacja dziennikarzy w okresie stanu wojennego
  • 9:40–10:00 dr Przemysław Wójtowicz (OBEP IPN Gdańsk Delegatura w Bydgoszczy)
    Służba Bezpieczeństwa wobec bydgoskich dziennikarzy w latach 60., 70. i 80. XX w.
  • 10:00–10:15 Dyskusja
  • 10:15–10:30 Przerwa

Sekcja naukowa:

  • 10:30–10:50 Piotr P. Warot (OBEP IPN Białystok Delegatura w Olsztynie)
    Poczet olsztyńskich rektorów – tajnych współpracowników SB
  • 10:50–11:10 dr Henryk Głębocki (OBEP IPN Kraków)
    Uczelnie wyższe w PRL jako obiekt kontroli operacyjnej ze strony Służby Bezpieczeństwa – w latach 70–80. XX w. (na przykładzie Krakowa)
  • 11:10–11:30 dr Maciej Maciejowski (KŚZpNP IPN Szczecin)
    Dyskryminacja wyznaniowa jako przykład represji SB wymierzonej w pracowników WSP w Szczecinie w 1975 r.
  • 11:30–11:50 Dyskusja
  • 12:00 Zakończenie konferencji

Romek był dobrym, wrażliwym człowiekiem

W sobotę 11 października 2008 roku we wrocławskim szpitalu, w wieku 60 lat, zmarł Roman Pawlak (1948-2008) operator milickiej kablówki, twórca wielu filmów o ziemi milickiej. — To wielka strata dla nas i dla Milicza. Był dobrym, wrażliwym człowiekiem i zawsze gotowym do pomocy. My pierwszego listopada, będąc na cmentarzach na Kresach, zapaliliśmy symboliczny znicz, właśnie dla Romka – mówi Grażyna Orłowska-Sondej.

Choć był wrocławianinem, swoje życie i pracę zawodową związał na stale z Miliczem. Właśnie tu, w Miliczu, od wielu lat był operatorem kablówki TVMIL-Sat. Okiem kamery śledził najważniejsze wydarzenia z życia miasta i powiatu, które były emitowane dwa razy w tygodniu: we wtorki i piątki. Na szklanym ekranie miliczanie mogli oglądać m.in. relacje z sesji gminy Milicz i powiatu. Na stałe w programie milickiej kablówki wpisał się „Kurier Milicza” – program, w którym Roman Pawlak przedstawiał trudne sprawy społeczne, jakie dotykały zwykłych ludzi. Były tez emitowane filmy, których był twórcą m.in. „Lasy milickie”, „W Dolinie Baryczy” czy tez „W krainie ciszy”. Razem z redaktorem telewizji wrocławskiej Piotrem Kasprzyckim nakręcił pięcioodcinkowy film „Podróże magiczne” ukazujący historię Milicza od epoki brązu po średniowiecze. – Z Romciem kilka lat temu poznaliśmy się w Cieszkowie na Herodiadzie, gdzie byłem jurorem. I tak zaczęła się nasza znajomość i współpraca. Dzięki niej powstał cykliczny program „Podróże magiczne”, który miał być kontynuacją opowieści o Miliczu. Takie mieliśmy plany. Podczas odwiedzin w szpitalu niejednokrotnie w rozmowach wracaliśmy do naszych planów – opowiada Piotr Kasprzycki i dodaje: – Romek miał ciekawą, nawet zagadkową osobowość. Lubiłem mieć z nim styczność. Był bardzo koleżeński. Nie będę ukrywał, że jego śmierć bardzo mnie poruszyła.

Roman Pawlak od lat współpracował również z redaktor Grażyną Orłowską-Sondej z TV Wrocław, z którą na naszym terenie organizował zbiorki darów dla polskich rodzin żyjących na Ukrainie. Widzowie mogli później oglądać relacje z tych wyjazdów na Kresy w milickiej kablówce. O śmierci Romana Pawlaka redaktor Grażyna Orłowska-Sondej dowiaduje się od nas. Kilka dni temu wróciła z Kresów. W rozmowie telefonicznej z nami nie kryje smutku. – Po raz pierwszy na Kresy Romek wyjechał z nami w 2003 roku. Razem byliśmy wtedy w Kołomyi i we Lwowie. Pojechały też z nami dzieciaki z Krośnic, Ziębic i Sobótki. Pojechały na ziemie swoich dziadków i właśnie tam Romek po raz pierwszy robił obserwację kamerą i zrobił pierwszy reportaż. Od tamtej pory zawsze spieszył z pomocą. Nawet nie musiałam do niego dzwonić. Po prostu, kiedy wyjeżdżaliśmy ponownie na Kresy, on zawsze na czas przywoził do nas, do telewizji, dary zebrane na terenie Milicza. Właśnie prowadziłam akcję zbierania zniczy na kresowe groby i tak naprawdę nie miałam do kogo się zwrócić, jeżeli chodzi o organizację zbiórki na waszym terenie, bo Romek zachorował – mówi i dodaje: – Powiem szczerze, Romek chorował od kilku miesięcy. Wierzyłam, że z tego wyjdzie, że da radę. Niestety, nie udało mu się. Myślę, że Romka nikt nie zastąpi. To wielka strata dla nas i dla Milicza. Był dobrym, wrażliwym człowiekiem i zawsze gotowym do pomocy. My pierwszego listopada, będąc na cmentarzach na Kresach, zapaliliśmy symboliczny znicz, właśnie dla Romka – mówi Grażyna Orłowska-Sondej.

Roman Pawlak współpracował też z Polskim Radiem Wrocław i z telewizją TVN. Był członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy RP Dolny Śląsk.

We wtorek 14 października 2008 roku na cmentarzu komunalnym w Miliczu Romana Pawlaka pożegnała rodzina i przyjaciele.

Beata Iwaszkiewicz-Bugajska
Panorama Milicka