Zbigniew Żyromski, członek naszego stowarzyszenia, urodził się 19 czerwca 1930 roku na Kresach w miejscowości Monasterzyska w dawnym powiecie Buczacz na Podolu.
Tu rozpoczął naukę w szkole powszechnej. Wobec ciągłych obaw przed mordami dokonywanymi przez nacjonalistów ukraińskich z UPA rodzina Jego wyjechała stamtąd pod koniec maja 1944 roku i 19 czerwca znalazła się w małej miejscowości Kołaczyce 10 kilometrów od Jasła. W tychże Kołaczycach rozpoczął naukę w gimnazjum, a w październiku 1945 roku cała rodzina wyjechała do Krakowa. Po uzyskaniu matury Zbigniew udał się na studia do Wrocławia, gdzie ukończył Wyższą Szkołę Ekonomiczną. W tym też mieście rozpoczął pracę zawodową w biurach projektów, trwającą aż do przejścia na emeryturę w 1994 roku.
Jego wielką miłością stały się Kresy – postanowił więc włączyć się do akcji ich upamiętniania. Interesowało Go wszystko: ludzie, kultura, architektura. Bywało, że jeździł w tamte strony kilkakrotnie w ciągu roku, odnajdując zachowane do dziś elementy kultury polskiej. Starczy powiedzieć, że samych zdjęć z całych Kresów Południowo-Wschodnich zgromadził ponad 10 tysięcy! Dzięki tej nieustannej pasji wydał pięć bogato ilustrowanych książek o tamtych terenach i ludziach, w tym szczególnie wysoko ocenioną monografię cmentarza katolickiego w Monasterzyskach. Zawierają one oprócz opracowań historycznych i wspomnień także wiele zgromadzonych przez Niego cennych starych zdjęć, niektórych z przełomu XIX i XX wieku, oraz dokumentów, map, insygniów. Każda z nich podkreśla wielką rolę Kresów w naszej historii, kulturze narodowej, walce o niepodległość. Ponadto jest autorem wielu różnorodnych artykułów o ludziach i obiektach, nie tylko z Monasterzysk, lecz także Kresów dalekich.
Zorganizował również odsłonięcie dwóch tablic pamiątkowych poświęconych poległym, pomordowanym i zmarłym w więzieniach w latach 1941–1945. Umieszczono je pod chórem bazyliki mniejszej pw. św. Elżbiety we Wrocławiu. Pierwszą odsłonięto w maju 2007 roku – upamiętnia ona ofiary z polskich wsi Kowalówka, Dobrowody i Sawałuski. Druga, odsłonięta w maju 2008 roku, poświęcona jest ofiarom z Monasterzysk.
Był bardzo aktywnym działaczem Oddziału Buczacz Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich oraz członkiem zespołu redakcyjnego pisma „Głos Buczaczan”, a także Stowarzyszenia Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, w którym również brał udział w redagowaniu czasopisma „Na Rubieży”. Należał także do Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 (Jego wujek, policjant Andrzej Franciszek Matejko, został rozstrzelany w Ostaszkowie w 1940 roku).
Odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi, Złotą Odznaką Honorową Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego, Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, Medalem 25-lecia i Złotą Odznaką 25-lecia TMLiKPW, a także – co sobie szczególnie cenił – Pierścieniem Milenijnym Jego Eminencji Księdza Kardynała Henryka Gulbinowicza.
Zmarł 9 czerwca 2018 roku. 14 czerwca spoczął na cmentarzu Świętej Rodziny przy ul. Smętnej we Wrocławiu.
Mowę w imieniu Zarządu Głównego Stowarzyszenia Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów wygłosił wiceprezes ZG Michał Siekierka:
Szanowni Państwo,
dzisiaj jest bardzo smutny dzień, przypadło mi przemawiać nad miejscem wiecznego spoczynku naszego kolegi, przyjaciela śp. Zbigniewa Żyromskiego, członka Zarządu Głównego Stowarzyszenia Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów we Wrocławiu i członka zespołu redakcyjnego czasopisma historyczno-publicystycznego „Na Rubieży”. Autora wielu publikacji, znakomitego znawcy szeroko rozumianej problematyki Kresów Wschodnich II RP.
Pokolenie Pana Zbigniewa było pokoleniem szczególnym. Pokoleniem wyjątkowo doświadczonym przez los. Doznało strasznego i niespotykanego we współczesnych dziejach świata upokorzenia ze strony okupantów niemieckich, sowieckich oraz ludobójczych band ukraińskich nacjonalistów. A w późniejszym okresie wędrówki ludów i zmiany granic Rzeczypospolitej, aż do upadku ZSRR. Śp. Pan Zbigniew był świadkiem historii XX wieku, o której pisał, opowiadał i objaśniał kilku pokoleniom Polaków.
Wszystkim nam będzie niezmiernie brakowało Jego wiedzy, mądrości, spostrzeżeń, zaangażowania oraz dobrego słowa.
Z naszym Stowarzyszeniem związany był od lat 90. Aktywnie działał na rzecz upamiętnienia wszystkich pomordowanych przez ukraińskich nacjonalistów w latach 1939–1947. Upowszechniał wiedzę o kulturze i zwyczajach kresowych. Angażował się we wszystkie inicjatywy, których celem było przywracanie pamięci o okrutnym losie naszych rodaków.
Za to wszystko, a przede wszystkim za Twoją przyjaźń, pragnę w imieniu wszystkich członków SUOZUN serdecznie podziękować. Odpoczywaj w pokoju wiecznym.
Teksty o Zbigniewie Żyromskim na naszej stronie:
Pierścień Milenijny dla Zbigniewa Żyromskiego
