Jest to metoda, w której informacje pozyskane z archeologii cyfrowej, inwentaryzacji zabytków, digitalizacji historycznych materiałów kartograficznych oraz ikonograficznych, GIS-u, teledetekcji, fotogrametrii obejmującej obszar dziedzictwa kulturowego, skaningu laserowego (LIDAR), są wykorzystywane do zbudowania trójwymiarowego modelu obiektu historycznego, którym w moim przypadku była Jelenia Góra końca XVII w. i pierwszej połowy XVIII w.
Na tak zbudowanym modelu Jeleniej Góry, swoje miejsce znalazły mury obronne i bramy miasta, ok. 1000 różnego rodzaju budynków, cały układ komunikacyjny, obiekty użyteczności publicznej i działalności przemysłowej, koryta rzek Bóbr i Kamienna oraz kanał Młynówka i rzeźba terenu wraz pokryciem i wodami.
Dla uzyskania dużej dokładności i osiągnięcia celu, jakim było zbudowanie trójwymiarowego modelu miasta, wykorzystałem narzędzia komputerowe do edycji 2D i 3D, za pomocą których informacje, pozyskane z archiwalnych materiałów kartograficznych oraz ikonograficznych i opisów, wykorzystałem do zbudowania trójwymiarowego cyfrowego modelu historycznej Jeleniej Góry.
Praktyczne modelowanie trójwymiarowej historycznej struktury funkcjonalno-przestrzennej Jeleniej Góry było realizowane w trzech etapach.
1. Etap wstępny. To etap gromadzenia materiałów archiwalnych i poszukiwania w nich informacji o strukturze funkcjonalno-przestrzennej miasta. Podstawowym źródłem informacji były tutaj materiały kartograficzne, ikonograficzne opisy, plany miasta oraz współczesne materiały w postaci skanów laserowych terenu (LIDAR) oraz zdjęć lotniczych. Czynność ta wspomagana była analizą błędów, znajdowanych w materiałach źródłowych.
2. Etap opracowania planu Jeleniej Góry (2D). Etap ten obejmował czynności praktycznego wykonania dwuwymiarowego planu miasta (2D). W czasie prac nad planem 2D każdemu nanoszonemu obiektowi były przypisywane wartości współczesnych współrzędnych, a do oceny dokładności położenia nanoszonych na plan 2D obiektów, wykorzystywano dane z naziemnego skaningu laserowego (LIDAR). Czynność ta gwarantowała zachowane prawidłowych odległości i relacji kątowych pomiędzy obiektami. Na planie swoje miejsce znalazły: budynki mieszkalne, budynki użyteczności publicznej, obiekty przemysłowe, fortyfikacje miasta, ulice miasta, drogi i granice posiadłości.
3. Etap budowy trójwymiarowej wizualizacji Jeleniej Góry (3D). To praktyczne wykonanie trójwymiarowego modelu miasta z jego strukturą funkcjonalno-przestrzenną. Nanoszonemu obiektowi były przypisywane wartości współczesnych współrzędnych, a do oceny dokładności położenia nanoszonych na plan D obiektów, wykorzystywano dane z naziemnego skaningu laserowego (LIDAR). Czynność ta gwarantowała zachowane prawidłowych odległości i relacji kątowych pomiędzy obiektami. Na planie swoje miejsce znalazły: budynki mieszkalne, budynki użyteczności publicznej, obiekty przemysłowe, fortyfikacje miasta, ulice miasta, drogi i granice posiadłości.
Istotnym materiałem źródłowym wykorzystanym podczas projektowania 2D była mapa administracyjna Jeleniej Góry z 1787/88 r., pozyskana z Archiwum Państwowego w postaci pliku graficznego. Jest to bardzo dokładny plan miasta, na którym są naniesione pojedyncze budynki oraz granice działek z numerami hipotecznymi. Pozyskana mapa, z uwagi na uszkodzenia w postaci zabrudzeń, przerwań papieru i przesunięć fragmentów mapy, wymagała naprawy. Czynności naprawcze obejmowały wyczyszczenie dokumentu oraz elektroniczne sklejenie fragmentów mapy. Tym sposobem z treści dokumentu udało się wydobyć wiele szczegółów ukrytych pod zabrudzeniami. Po naprawie, mapę poddano georeferencji i wykorzystano do opracowania szczegółowego planu 2D Jeleniej Góry końca XVII i pierwszej połowy XVII w.
Drugim przydatnym dokumentem, wykorzystanym do budowy trójwymiarowej wizualizacji miasta była „Mapa pól, łąk i lasów” z 1760 r., pozyskana z Archiwum Państwowego. Jest to dokument, który z uwagi na dużą skalę zniszczeń, nie trafił do obiegu i nigdy nie był wykorzystany w opracowaniach naukowych. Podobnie jak mapa administracyjna Jeleniej Góry z 1787/88, jego postać zdigitalizowana została cyfrowo naprawiona..
Najbardziej przydatnymi materiałami ikonograficznymi były:
1. Panorama Jeleniej Góry 1709 r. (MJG_AH_3508_1709.tif).
2. Grafika F. B. Werhnera z 1748 r. Na ilustracji autor dokumentu przedstawił panoramę Jeleniej Góry od strony południowo-zachodniej.
3. Panorama Bőhmera z 1736 r. (1703-1758) z widokiem na miasto od strony południowej.
Wnioski
Chociaż na zbudowanym modelu w większości naniesione obiekty mają postać uproszczoną, okazało się, że efekt historycznej wiarygodności został osiągnięty. Praktycznie zbudowany model z dużą dokładnością odtwarza strukturę funkcjonalno-przestrzenną miasta końca XVII i początków XVII w. Wyjątkiem są miejsca, gdzie mamy do czynienia z tzw. domniemaną rekonstrukcją. Są to miejsca, dla których nie znaleziono pełnych wiarygodnych źródeł, na podstawie których można by poznać szczegóły, co do wyglądu i budowy obiektów. Tymi obiektami były: Brama Wojanowska, Brama ul. Długiej, renesansowy ratusz i pierścień murów obronnych.
Mimo tych braków, zbudowany w wyżej opisany sposób model może być doskonałym narzędziem, wspomagającym badania naukowe, jak też może być wykorzystywany do popularyzacji wiedzy o dziedzictwie kulturowym, a treści tego modelu stanowią również jedną z możliwych form promocji i udostępniania zasobów kulturowych miasta.
Opracował: Eugeniusz Gronostaj
Źródło: Portal Stowarzyszenie Chemików Wojskowych RP